Trening asertywności czas zacząć.

Często, kiedy mówię o treningu asertywności spotykam się z niechętną reakcją, skrzywieniem twarzy i zarzutem, że to wymysł amerykańskich psychologów nijak nie przystający do polskiej mentalności. I często jeszcze pada pytanie, czym się różni asertywność od chamstwa i egoizmu.

Wygląda więc na to, że termin asertywność, choć powszechnie znany, jest jakoś opacznie rozumiany. Asertywność mylona jest z egoizmem i chamstwem, podczas gdy jest szacunkiem. Jest też sposobem na życie w wolności, w zgodzie ze sobą i w poszanowaniu praw innych. Nathaniel Branden pisze, że “Być asertywnym, to żyć autentycznie, mówić i działać zgodnie ze swoimi najgłębszymi przekonaniami i uczuciami”. Kiedy jesteśmy  asertywni – szczerzy, otwarci i prostolinijni –  jest dużo prościej żyć. Trening asertywności służy nauczeniu się takich zdrowych zachowań.

Jeśli mamy problem w relacjach międzyludzkich, to są one wypadkową różnych czynników, ale zajmując się asertywnością, przyjrzymy się dwóm stylom zachowania: uległości i agresji. Oba te style zachowań powodują kłopoty, trudności w relacjach, generują konflikty, złe samopoczucie i utrudniają życie. Asertywność jest sposobem postępowania pomiędzy tymi dwiema skrajnymi formami zachowań.

Uległe zachowanie polega na lekceważeniu własnych praw i potrzeb oraz na poddawaniu się cudzym upodobaniom. Osoba uległa nie wyraża swoich emocji i nie komunikuje tego, czego chce. Dla świętego spokoju, oraz ponieważ, jak jej się wydaje, nie potrafi inaczej, godzi się na wszystko i podporządkowuje się innym. Co więcej, jeśli zdarzy jej się odmówić lub poprosić o to, czego chce, ma poczucie winy.

Osoby agresywne z kolei próbują dostać to, czego chcą, przymusem lub przez zastraszanie. Zwykle nie są wrażliwe na prawa i uczucia innych. Agresywna postawa przysparza wrogów, powoduje konflikty i kłótnie. Wiele osób zamiast otwartej agresji przejawia agresję bierną, stosując bierny opór. Na przykład taki “bierny agresor” spóźnia się na spotkanie z osobą, na którą jest zły, żeby ją ukarać.

Warto tu wspomnieć o jeszcze jednym nieasertywnym stylu zachowania, czyli manipulowaniu. Osoby manipulujące nigdy nie komunikują wprost, ale próbują uzyskać to, czego chcą poprzez wzbudzanie w innych poczucia winy lub litości lub poprzez stosowanie innych szantaży emocjonalnych i “gierek”. Jeśli okaże się to nieskuteczne, mogą wpaść w gniew lub udawać obojętność. Takie fochy.

Asertywne zachowanie polega na proszeniu o to, czego się chce i odmawianiu jeśli się czegoś nie chce, w prosty, bezpośredni sposób, który nie neguje, nie atakuje drugiej osoby, ani nią nie manipuluje. Bronisz swoich praw i potrzeb bez poczucia winy. Komunikujesz swoje potrzeby zachowując jednocześnie szacunek dla innych. Bierzesz odpowiedzialność za zaspokojenie własnych potrzeb przy poszanowaniu godności innych osób.

Czy Twój styl jest asertywny, czy też twoje zachowania są nieasertywne (agresywne, uległe, manipulacyjne)? Poniżej znajdziesz kwestionariusz, który pomoże ci się określić.

Zastanów się jak zachowujesz się w poszczególnych sytuacjach i odnotuj styl jakiego użyłabyś/użyłbyś w danej sytuacji – dla przypomnienia: styl asertywny, agresywny, uległy, manipulacyjny. (Kwestionariusz pochodzi z książki Edmunda J. Bourne, Lęk i fobia).

1. Wisisz na telefonie, słuchając akwizytora, który próbuje ci sprzedać coś, czego nie potrzebujesz.

2. Chciałabyś/chciałbyś zakończyć związek, w którym nie czujesz się już dobrze.

3. Siedzisz w kinie i słyszysz głośną rozmowę ludzi siedzących za tobą.

4. Czekasz już ponad 20 minut w poczekalni u lekarza.

5. Twój nastoletni syn/córka zbyt głośno słucha muzyki.

6. Twój sąsiad słucha zbyt głośno muzyki.

7. Chcesz zwrócić towar do sklepu i otrzymać zwrot pieniędzy.

8. Stoisz w kolejce i ktoś wpycha się przed ciebie.

9. Twój znajomy/a jest winien/a ci od dłuższego czasu pieniądze, które obecnie by ci się przydały.

10. Otrzymujesz rachunek za wykonaną usługę, który wydaje się nadmiernie wysoki.

11. Fachowiec żąda zapłaty za wykonanie jakiejś naprawy w domu ale nie jesteś zadowolony z jego pracy.

12. Dostajesz jedzenie w restauracji, które jest albo rozgotowane, albo niedogotowane.

13. Chcesz poprosić partnera/kę lub współmałżonka/kę o dużą przysługę.

14. Chcesz poprosić kolegę/koleżankę o dużą przysługę.

15. Twój kolega/koleżanka prosi cię o przysługę, której wyświadczanie nie jest ci na rękę.

16. Twój syn/córka/współlokator/współmałżonka nie wykonuje swojej części obowiązków domowych.

17. Chciałabyś zadać pytanie, ale obawiasz się, że ktoś inny mógłby uznać je za głupie.

18. Jesteś w grupie osób I chcesz zabrać głos, ale nie wiesz jak przyjmą twoje wystąpienie.

19. Chciałabyś nawiązać rozmowę podczas publicznego zgromadzenia ale nikogo nie znasz.

20. Siedzisz/stoisz obok osoby która pali i czujesz że dym zaczyna ci coraz bardziej przeszkadzać.

21. Stwierdzasz, że zachowanie twojego współmałżonka/ki jest do niezaakceptowania.

22. Stwierdzasz, że zachowanie twojego kolegi/koleżanki jest do niezaakceptowania.

23. Twój znajomy/a składa ci niezapowiedzianą wizytę, akurat w chwili kiedy miałaś wyjść coś załatwić.

24. Mówisz do kogoś coś ważnego, a ta osoba wydaje się nie słuchać.

25. Jesteś umówiony/a na lunch koleżanka/kolegą, ale ona/nie przychodzi

26. Zwracasz do sklepu towar, którego nie chcesz i prosisz o zwrot pieniędzy sprzedawca proponuje wymianę towaru na inny.

27. Mówisz, a ktoś ci przerywa.

28. Dzwoni telefon, ale nie chcesz go odbierać.

29. Twój parter/ka lub współmałżonek/ka odnosi się do ciebie protekcjonalnie.

30. Spotykasz się z nieuzasadnioną krytyką z czyjejś strony.

Kwestionariusz pomoże ci określić twój dominujący styl zachowania.  Jeśli uważasz, że coś jest do zmiany to ustal w jakich sytuacjach chcesz być bardziej asertywna/y i zapisz to. Następnie przeczytaj Trening asertywności cz. 2.