Cokolwiek dziecko przeżyje w pierwszych latach życia zostanie zapamiętanie wraz korzyścią, jaką ma to dla przetrwania. Na przykład jeśli dziecko dotknie gorącego żelazka i oparzy się, to nauczy się, żeby nie dotykać gorącego żelazka w przyszłości. Jeśli dziecko pyta o coś mamę i w zamian dostaje lanie lub rodzic reaguje krzykiem, to w przyszłości nie zapyta, a w dorosłym życiu będzie czuł irracjonalny lęk w sytuacji, gdy pojawi się konieczność dopytania o coś nauczyciela czy przełożonego. Dla mózgu tego dziecka przetrwać znaczy nie pytać.

Jeśli dziecko narażone jest na długotrwałe bolesne doświadczenia i silny stres wynikające z zaniedbania, w jego mózgu powstają nowe połączenia między neuronami. Dlatego odbiera jako bolesny bodziec, który wydaje się neutralny (dla dziecka bez takich doświadczeń). Na przykład dziewczynka, w wieku 8 lat, zajmowała się domem, ponieważ jej matka była chora na depresję. Zawsze to, co zrobiła: obiad, kawę, porządki było krytycznie przez matkę oceniane. Kiedy dziewczynka dorosła, panicznie boi się sytuacji, w której ktoś oceni efekty jej pracy. Jej mózg wie, że ocena może być tylko krytyczna.

Dlaczego tak się dzieje?

Najstarsza i najprostsza część mózgu człowieka to mózg gadzi inaczej trzewiowy. Mózg gadzi kieruje się najprostszą strategią przetrwania czyli powtarzaniem. Jeśli jaszczurka przeżyła dzień, nie dając się upolować a jednocześnie upolowała jedzenie dla siebie, to będzie powtarzać zachowania z tego dnia. Jeśli znalazła bezpieczne schronienie, to będzie z niego korzystać codziennie do śmierci. Codziennie będzie chodzić tą samą bezpieczną ścieżką. Mózg gadzi odpowiada też za pierwotne i najbardziej podstawowe potrzeby życiowe: oddychanie, metabolizm, pracę serca. Działa poza kontrolą świadomości. Funkcjonuje na zasadzie powtarzania. Raz zaprogramowaną reakcję bardzo trudno zmienić.  Mózg trzewiowy tworzy się już w życiu płodowym i w początkowym okresie po urodzeniu. Mózg trzewiowy uczy się, tworzy mechanizmy przetrwania, zapamiętuje i nie zapomina.

Kolejna część mózgu to mózg paleossaka, czyli mózg czujący. Nazywany jest także układem limbicznym składającym się z hipokampu, jądra migdałowatego i podwzgórza. Układ ten to siedlisko emocji: podniecenia, przyjemności, gniewu, lęku, smutku, radości, wstydu, wstrętu i obrzydzenia. Mózg czujący rozwija się w pierwszych miesiącach życia dziecka i dzięki niemu dziecko może nawiązywać pierwsze więzi

Na przestrzeni ostatnich 2 milionów lat rozwijała się trzecia część mózgu myślącego – kora nowa. Jest ona odpowiedzialna za zdolności rozumowania, posługiwania się językiem, planowanie, rozwiązywania złożonych problemów. Mózg myślący rozwija się w pierwszych latach życia dziecka.

Te trzy mózgi są niezależne ale współpracują ze sobą.

Mózg żeby utrzymać równowagę wykorzystuje wyrażanie emocji. Kiedy przeżywamy silny stres wyrażamy to emocjami: wybuchamy gniewem, płaczemy, drżymy ze strachu. Łzy usuwają szkodliwe substancje chemiczne powstałe w czasie stanu napięcia emocjonalnego.

Ale

Dzieci dorastające w rodzinach dysfunkcyjnych, nie mogą swobodnie okazywać emocji. Słyszą, np. „Co się tak mażesz, zaraz dam ci prawdziwy powód do płaczu”, „Jak będziesz się złościć to mamusia sobie pójdzie i nie wróci”. Są straszone, bite lub pozostawione same sobie. W efekcie uczą się ukrywać emocje, zazwyczaj poprzez brak reakcji, odcięcie się od emocji. Nie uczą się natomiast zdrowych modeli nazywania i wyrażania emocji. Same zawstydzają i/lub karzą siebie za wyrażanie emocji.

Nie wyrażone emocje, które pojawiły się w sytuacji silnego stresu i nie zostały wyrażone, pozostają “zamknięte” w mózgu.

Zatem jeśli nastąpi sytuacja, podobna do tej którą mózg pamięta z pierwszych lat życia, jako bolesną, reakcja będzie adekwatna do tej pierwotnej bolesnej sytuacji. Na zwykłą sytuację, która obiektywnie nie wydaje się być szczególnie trudna, zareagujemy bardzo silnie. Przyczyną tej reakcji nie jest wydarzenie, ale to co jest zapisane w mózgu. Wewnętrzne dziecko przeżywa po raz kolejny silne emocje, tłumi je, nie potrafi nazwać lub nawet nie wie że czuje. Więcej na temat zablokowanych emocji przeczytasz tutaj.